Gedikkaya Mağarasında 16.000 Yıllık Adak Çukuru
Gedikkaya Mağarasında 16.000 Yıllık Adak Çukuru
Bilecik’te yer alan Gedikkaya Mağarası’nda, Epipaleolitik döneme tarihlenen bir adak çukuru ve heykelcik bulundu.
İnhisar merkezin yaklaşık 1 km güneydoğusunda yer alan Gedikkaya mağarasında, Epipaleolitik döneme tarihlenen bir adak çukuru ortaya çıktı. Adak çukurunun içinde, kasıtlı olarak biçimlendirilmiş bir dikit ve oturur vaziyette bir kadın heykelciği bulundu. Heykelcik, Yakındoğu Neolitik kültürleri için karakteristik olan ana tanrıça heykelciklerinin taştan ve stilize erken bir örneği izlenimini veriyor.
Alt ve Üst mağaralar olmak üzere üç göz içeren Gedikkaya mağarasının, ağzı kuzeye bakıyor ve batı taraftaki alt mağarada damlataş oluşumlar yoğunluk oluşturuyor. Üst mağara ağzı 6 metre genişliğinde ve 3.5 metre yüksekliğinde ve güney yönünde dağın yaklaşık 180 metre içine giriyor. Ana galeride tavan seviyesi yaklaşık 15-20 metre kadar yükseğe ve genişlik ise 30 metreye ulaşıyor.
2019-2022 yılları arasında Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi’nden Doç. Dr. Deniz Sarı’nın bilimsel danışmanlığında mağarada kurtarma kazıları gerçekleştirildi. Kazılarda, Gedikkaya Mağarası’nda bugüne dek Epipaleolitik, Neolitik ve Kalkolitik olmak üzere üç farklı dönemde yerleşildiği anlaşıldı.
Epipaleolitik döneme ait önemli bir bulgu, 2022 kazı sezonunda saptanan, ana mağara odasına geçiş noktasında, girişten yaklaşık 40 metre içeride yer alan bir adak çukuruydu.
Bu çukur, mağara duvarına dayalı, iç içe geçmiş ve yarımay şeklinde düzenlenmiş iki taş dizisi ile sınırlandırılmıştı. İç halkadaki taşlar yassı ve özenle seçilmiş. Çukurun içinde ilk aşamada çok büyük olasılıkla alt mağaradan yükselen çok büyük ve kalın bir dikitin üst kısmı saptandı.
Araştırmacıların stel olarak adlandırdığı bu dikitin üst kısmı bilinçli olarak düzleştirilmiş. Kenarlarında ise kullanım izleri ve aşınmalar mevcut. Mağaranın doğal bir oluşumu olan bu dikit, Epi-Paleolitik Dönem mağara sakinlerinin dikkatini çekmiş olmalı ki, dikitin etrafı taşlarla örülmüş ve içindeki buluntularla beraber burası özel bir alan olarak kullanılmış. Ve bu adak çukuru sonradan kademeli olarak kapatılmış.
Yaklaşık 1,20 metre genişliğindeki çukurda bugüne dek ulaşılan ilk taban 1 metre derinliğindeydi. Adak çukuru içerisinde kumtaşından ve kemikten çeşitli objeler bulundu. Bunlar arasında en önemli buluntu ise stilize olarak şekillendirilmiş kumtaşından oturan bir heykelcik.
Doç. Dr. Deniz Sarı’ya göre ünik bir eser olarak kabul edilebilecek söz konusu heykelcik, erken prehistorik dönem sanatı açısından çok önemli bir buluntu olarak görülüyor. Stilize olarak şekillendirilmiş ve kısmi işlem görmüş olan heykelciğin arka ve alt kısmı düzleştirilmiş. Üste doğru sivrilen kesim baş olarak stilize edilmiş. Bacaklar iki yana açık, oturur pozisyonda şekillendirilmiş.
Heykelcik, Yakındoğu Neolitik kültürleri için karakteristik olan ana tanrıça heykelciklerinin taştan ve stilize erken bir örneği izlenimini veriyor. Söz konusu eser, bir yandan Avrupa Üst Paleolitik mağara sanatından bilinen “Venüs” heykelcikleri, diğer yandan Yakındoğu Neolitik kültürlerinden bilinen Ana tanrıça heykelcikleri arasında bir bağ oluşturuyor.